COLUMN+POEM: Een POÄNG is een stoel // Do You Own IKEA Furniture?

Een POÄNG is een stoel, maar een stoel is nog geen POÄNG.

De woonfrustraties van IKEA, je kent ze wel. Althans, ik doel hier niet op de onverwachte complexiteit van een ladekast uit de MALM-serie of het in- en uitschroeven van drie KNAGGLIG kisten omdat de bodem toch een aangemerkte onder- en bovenkant bleek te hebben. Nee, ik doel hier op de content van het Nederlandse YouTube-kanaal van het Zweedse concern. Deze maakt namelijk sinds een paar jaar korte filmpjes getiteld de woonfrustratie van… waarop de naam of namen volgen van een mix aan doorsnee en minder doorsnee Nederlanders, wiens woonkamer/badkamer/kinderkamer/werkkamer hen het leven zuur maakt. IKEA speldt de blauwgele supercape op en schiet hen heldhaftig te hulp met een intensieve make-over. Pardoes wordt de woonfrustratie van Joost en Anouk, maar ook van Ihab en Cécile Narinx, omgetoverd in wooninspirátie. De bewoners feliciteren zichzelf glunderend met het nieuwe en o, zo praktische interieur dat ze toch eigenlijk ook wel verdiend hadden en de filmpjes sluiten dikwijls af met een korte introductie van de stylist, want: ere wie ere toekomt. IKEA Nederland slaagt erin om de universaliteit en het gevoel van herkenning die het bedrijf op wereldwijde schaal heeft bereikt af te breken en schakelt terug naar de Nederlandse identiteit.

Op zich helemaal niet verkeerd. Het is ook mooi dat zo’n bedrijf de middelen heeft om zich te kunnen richten op de kleinere, lokale markten. Het geeft me ergens een gevoel van rust en welbehagen dat een BILLY een BILLY is op elke breedtegraad en dat ik me voor kan houden dat er wellicht ook een bepaalde overeenkomst bestaat tussen de mensen die het kopen, ongeacht waar ze vandaan komen. De filosoof Ludwig Wittgenstein leerde ons dat absolute communicatie eigenlijk niet bestaat. Ter illustratie: wanneer ik het woord ‘stoel’ opwerp in deze column, is het beeld dat ik daarbij heb ongetwijfeld anders dan dat wat de lezer nu voor zich heeft. Terwijl ik misschien een stoel met een leren zitting voor ogen heb, ziet de lezer wellicht een rieten rugleuning voor zich. Onze verstandhouding is dus slechts een benadering, een soort gemiddelde van wat we allebei waarschijnlijk bedoelen. Een object met een enkelvoudig zitvlak, bijvoorbeeld. Toch kan de divergentie tussen beide beelden tot misverstanden leiden. Maar wanneer ik het over de POÄNG heb, die altijd in dat hokje getest wordt in de winkel, is er een aanzienlijke kans dat we exact dezelfde stoel in gedachten hebben. IKEA gaf ons die zekerheid.

Onlangs kwam er iets in mijn YouTube feed voorbij waardoor ik aan mijn baken van vastigheid ben gaan twijfelen. Een dergelijke serie als “De woonfrustratie van,” maar dan van IKEA Taiwan werd me aangeboden. Ab initio leek dit juist een bevestiging van mijn theorie van een BILLY op elke breedtegraad. Nietsvermoedend klikte ik dus op de link en voor mij ontvouwde zich het Sofia Coppola-achtige narratief van het getrouwde stel Li Wei-Lunn en Chang Po-Jan. Hoewel ik erop voorbereid was dat er geen Anouk of Joost me verwachtingsvol zou opwachten en ik heus ook gereed was een andere cultuur aan te treffen, had IKEA Taiwan me echt even tuk. Met mijn westerse blik zag ik een hoardersachtig interieur en twee navrante koppies deden hun beklag over de beknoptheid van hun bestaan en vooral van hun samenzijn. Het narratief van Li en Chang werd tamelijk snel opzijgezet en een meta-narratief van twee acteurs, die de geschiedenis van Li en Chang eens dunnetjes na gingen spelen, werd naar voren geschoven. Ja, naspelen; hun leven maar dan met net wat meer glans. Mooiere mensen in mooiere kleren met meer expressie speelden hun leven uit op mooiere locaties. Waaronder dus het appartement dat al een IKEA-upgrade was ondergaan. De interviewer, die in Taiwan bescheiden uit beeld gehouden wordt, stak niet tussen bank noch stoel (laten we stellen; bank en stoel van de EKTORP-serie) dat Li en Chang moeten waken voor een leven in the ordinary. Blijkens het meta-narratief dat een duidelijke montagehandleiding is voor hoe je het huwelijk, en het leven op zich, in elkaar schroeft zonder dat ‘het alledaagse’ erin sluipt. Maar wat is er alledaagser dan een IKEA-interieur?

Ik raak steeds verder lost in translation en weet niet of dat aan de houterige ondertiteling ligt, de Taiwanees-Ikeaanse filmstijl, de uiteenlopende cultuurwaarden of de gesloten uitdrukking van Li en Chang. Hoe dan ook, ik blijk Li en Chang verkeerd te hebben begrepen: hun dialoog is eerder een objectief bedoelde uitleg van hun bestaan dan een beklag. Chang spreekt de kijker onverwachts lachend toe: “I like my life ordinary in the first place.” En Li voegt daar nog even aan toe: “We will live an ordinary life, in a not-so ordinary home.” Het alledaagse kan dus zelfs doorbroken worden door een BILLY en die kast prijkt net zo trots in Nederland als in Taiwan, bij J&A en bij L&C.  Ze zouden bijna naar elkaar kunnen lopen, via Eurazië, nog even Straat van Formosa oversteken en dan zou het bijgeleverde inbussleuteltje uit Delft zo op de schroef uit Tai Pei passen. Maar J&A zijn geen L&C, en IKEA Nederland is nog geen IKEA Taiwan. Ondanks de reikwijdte van IKEA blijft elke cultuur zich kenmerken door haar eigen identiteit, gewoontes en verwachtingen die kleven aan de breedtegraden van ons bestaan. Dat ik tijdens het schrijven van deze column misschien soms een Gispen stoel in gedachten hield, dat hou ik dan ook lekker voor mezelf. <

.

.

.

Do You Own IKEA Furniture?

Do you know Billy, Klippan, Malm and Ektorp?
Six shelves, 80 by two zero two by 28, pick a color.
Do you think that Wittgenstein agrees that we know what I’m talking about?

Joost and Anouk go to IKEA twice every year
To buy at least a FRAKTA full of stuff they did not know they need
But now can’t live without. At least until they
Go again.

Is it luxury when you throw out the ordinary
And buy it again?

What does ordinary mean?
It means that one afternoon you will find a book
In a bookshop / or you will take the catalog home
Telling you
What ordinary is / or will be / in twenty nineteen.
When you buy the book, it proves, how ordinary you truly are.

The greatest emotion you felt
(Since becoming ordinary)
Is a sense

Of non-existence.

Non-existence is the most significant trait of the ordinary.

Joost and Anouk know Li Wei-Lunn and Chang Po-Jan.
They bought the BILLY, KLIPPAN, MALM and EKTORP and
Now their home is no longer simple.

They will live an ordinary life in an ordinary home.
They understand each other.

Saskia Soelaksana